Đình Ngõa, xã Văn Quán (Lập Thạch) thờ thần Quý Minh ( Quý Minh Đại Vương), tên gọi của một vị thần trong truyền thuyết Việt Nam. Theo tín ngưỡng của dân tộc Việt: thần Sơn Tinh, thần Cao Sơn và thần Quý Minh là những hậu duệ cảu Lạc Long Quân và Âu Cơ.
< Đình Ngõa.
Tuy nhiên, khác với 2 vị thần núi kia được thờ phụng ở những vùng núi cao, thần Quý Minh lại được coi là thủy thần và được thờ phụng ở những vùng thấp hoặc đồng bằng. Cũng giống như các truyền thuyết về thần Cao Sơn, thần tích nguồn gốc của thần Quý Minh ở nhiều vùng có nhiều dị bản.
Trong địa bàn xứ Kinh Bắc, các tục thờ thần thường gắn liền với truyền thuyết về thần Cao Sơn và thần Quý Minh mà ít thờ thần Sơn Tinh. Theo thần tích, thời Hùng Duệ Vương có 2 vợ chồng người Hồng Châu đến chùa Thiên Thai cầu tự. Từ đấy sinh ra một bọc 2 con trai, đặt tên là Cao Sơn và Quý Minh. Khi Hùng Duệ Vương cho tìm người tài, 2 anh em đều đến chầu, Vua phong cho làm Đô chỉ huy sứ Tướng quân đi bình giặc. Hai người đem quân đến núi Sóc Sơn, đạo Kinh Bắc, mới đánh một trận giặc Thục đã thua chạy. Vua ban cho Ngài thực ấp ở đạo Kinh Bắc, Ngài hóa vào ngày 12 tháng 11.
Ở vùng văn hóa xứ Đoài thì các thần tích cho biết : Quý Minh và Cao Sơn là em họ của Sơn Tinh. Khi thờ thì một vị ở bên trái và một vị ở bên phải. Sau khi dẹp xong giặc Thục, Quý Minh xin ở lại Phấn Lôi lập ấp. Rồi một ngày kia, khi đang đi du ngoạn trên núi Tản Viên, bỗng gió mưa, sấm chớp nổi lên, trời đất u ám. Có một tiếng vọng lớn từ vách núi : “ Nay triệu Quý Minh về cõi thọ/ Cùng lên thiên giới họp quân thần”. Từ đó nhân dân Phấn Lôi lập miếu phụng thờ, nhiều đời đế vương gia phong là Thượng đẳng phúc thần.
Theo bản thần tích còn lưu giữ tại đình Ngõa, Quý Minh cùng với Cao Sơn là một trong 2 người em họ, đồng thời cũng là bộ tướng của Tản Viên Sơn Thánh có công dẹp yên giặc Thục thời Hùng Vương. Ông được Đinh Tiên Hoàng phong là Quý Minh phụ quốc tá thánh linh ứng đại vương thượng đẳng thần. Sau này, nhiều đời vua sau tiếp tục phong tặng những mỹ tự cho Quý Minh. Hiện nay, có nhiều ngôi đình thờ thần Quý Minh nhưng chỉ có đình Ngõa là còn lưu giữ được tư liệu gốc về hành trạng Quý Minh.
Ngày lễ tiệc thờ cúng ngày sinh hóa của Ngài thì mỗi vùng phân chia các ngày khác nhau. Ở đình Ngõa, nhân dân tổ chức lễ tiệc vào ngày mùng 10 tháng giêng và 20 tháng 10 hàng năm. Ở phần lễ, những sản vật của quê hương được nhân dân dâng lên thánh thần; ở phần hội, địa phương đã tổ chức nhiều trò chơi dân gian truyền thống và các môn thể thao như : Đấu vật, cờ tướng, chọi gà, đánh đu…góp phần gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.
NISAVA TRAVEL! – Theo báo Vĩnh Phúc, internet