(BCB) – Xuân về, đất trời khoe sắc, vạn vật sinh sôi căng tràn nhựa sống. Những thiếu nữ dân tộc Mông e lệ trong những bộ váy thổ cẩm đầy màu sắc rực rỡ, đung đưa theo nhịp bước xuống núi về chợ phiên ngày tết. Những bộ váy áo cầu kỳ với nhiều màu sắc ẩn hiện trong những rừng mận, rừng mơ, xa xa dưới các chân đồi tạo nên một không gian tuyệt đẹp, đặc trưng của vùng cao, khiến ai đã gặp là mê mẩn không muốn rời.
Để tô điểm cho vườn hoa văn hóa các dân tộc không thể không nói đến những bộ trang phục truyền thống của dân tộc Mông. Đây thực sự là một tác phẩm nghệ thuật của người Mông đã tạo ra với đầy đủ sự khéo léo, tinh tế. Quần áo của người Mông chủ yếu may bằng vải tự dệt, đậm đà tính cách tộc người trong tạo hình và trang trí kỹ thuật đa dạng.
Có thể nói hoa văn, họa tiết là yếu tố quan trọng nhất tạo nên vẻ đẹp trang phục Mông. Mọi hoa văn ở đây đều hết sức mộc mạc, bắt nguồn từ các câu chuyện cổ, thơ ca về cội nguồn dân tộc, phong cảnh thiên nhiên nơi người Mông sinh sống, các loại cây trồng, vật nuôi và sản phẩm nông nghiệp quen thuộc.
Thường thấy các họa tiết dưới dạng ô nằm ngang với đường viền là hình vuông, chữ thập, hình quả trám, tam giác, tròn, xoáy đơn, xoáy kép (dấu móc hoặc chữ S), răng cưa, đường cong, đường lượn sóng… Bên trong là các hình ngôi sao năm cánh, sáu cánh, tám cánh, hoa bí, hoa cà, hoa mận, hoa đào, mạng nhện, cánh bướm, vảy cá, búp tre, con ốc, con rắn…
NISAVA
Những họa tiết này đều được trang trí với bốn màu chủ đạo: xanh, đỏ, trắng, vàng của chỉ tơ tằm tạo cảm giác trầm ấm, hưng phấn cho người mặc khi đi giữa rừng, trên núi cao, vực thẳm trong điều kiện khí hậu lạnh lẽo của non cao, khiến người Mông nổi bật trước đám đông.
Một bộ trang phục cổ truyền của phụ nữ Mông, gồm: váy hình nón cụt, xếp nếp, phần mông bó chặt, phần thân váy xòe rộng; áo có cổ lật ra phía sau gáy; thắt lưng buông hai dải dài phía sau; tấm vải che đằng trước váy; vuông vải che ở phía mông; khăn quấn đầu; xà cạp và tấm áo khoác ngoài, có cổ lật ra phía sau gáy.
Trang phục của phụ nữ Mông rất đa dạng về màu sắc, gồm: áo xẻ ngực, váy, thắt lưng và xà cạp; áo có cổ chữ V, hai bên được thêu vải màu tùy thích, phía sau là một dải thêu hình chữ nhật, được trang trí hoa văn hài hòa, hai ống tay áo thường thêu những đường viền ngang với đủ sắc màu từ nách đến cổ tay, đây cũng là nơi tập trung nhiều hoa văn làm nổi bật chiếc áo của người Mông. Tuy nhiên, mỗi một nhóm của dân tộc Mông có những màu sắc, kiểu cách khác nhau. Người Mông phân biệt nhóm chủ yếu qua màu sắc của bộ trang phục nữ.
NISAVA
Thường trang phục của phụ nữ Mông trắng, trên lưng có nhiều hoa văn hình học như hình vuông, hình chữ nhật, hình quả trám. Váy của phụ nữ Mông trắng là màu trắng có nhiều nếp gấp, rộng khi xòe ra, mềm mại như cánh hoa, phần cạp váy được khâu xếp lại cho vừa vặn vòng bụng. Váy có hai dây để buộc, ở giữa váy được thêu nhiều hoa văn cầu kỳ, mỗi hoa văn đều ẩn chứa ý nghĩa, sự gắn kết giữa đời sống con người với thiên nhiên.
Để tạo nên sự nổi bật của trang phục Mông trắng không thể thiếu được chiếc thắt lưng. Thắt lưng là một miếng vải rộng khoảng 6 – 7 cm, dài 2 m, được thêu các hoa văn đẹp, quấn ngang bụng tạo nên đường eo thon, làm cho vóc dáng các thiếu nữ đẹp hơn.
Phụ nữ Mông trắng thường để tóc dài, quấn vòng quanh đầu, ngoài cùng, chị em quấn thêm một chiếc khăn sặc sỡ, tạo nên một sắc thái riêng. Đồ trang sức bao gồm: khuyên tai, vòng cổ, vòng tay, vòng chân, nhẫn. Vì vậy, trang phục của người Mông trắng không thể nhầm lẫn với bất kỳ trang phục của dân tộc nào khác, tạo nên những nét đẹp quyến rũ riêng.
NISAVA
Trang phục của phụ nữ Mông hoa trang trí họa tiết ở cả khăn đội đầu, cổ áo, nẹp áo, thắt lưng, thân váy, xà cạp; kỹ thuật thêu hoa văn rất phức tạp, thể hiện sự sống, bản lĩnh của người Mông trước thiên nhiên. Phụ nữ Mông hoa mặc váy màu chàm có thêu hoặc in hoa văn bằng sáp ong, áo xẻ nách trên vai và ngực áo đắp màu và thêu, để tóc dài quấn như Mông trắng. Đồ trang sức bao gồm: khuyên tai, vòng cổ, vòng tay, vòng chân, nhẫn.
Trang phục của người Mông đen đơn giản hơn các nhóm người Mông khác về màu sắc, kiểu dáng, hoa văn. Gam màu chủ đạo của bộ trang phục nữ là màu đen nên người ta gọi là nhóm Mông đen.
Chị Vi Thị Cúc, dân tộc Mông đen ở xóm Ka Liệng, xã Thụy Hùng (Thạch An) cho biết: Trang phục của người Mông đen Cao Bằng không cầu kỳ như trang phục người Mông đen ở các vùng khác. Áo may kiểu tứ thân, bằng vải bông nhuộm chàm, xẻ ngực, không cài khuy, có vẻ đẹp áo liền nhau được viền dải hoa văn nhiều màu rực rỡ; áo may sát người, thắt eo xẻ tà hai bên, khuỷa tay và phần xẻ tà được may viền và chắp thêm các màu. Yếm bằng vải chàm, nằm trong cổ áo viền có phần che ngực, viền là phần trang trí chủ đạo nên được trang trí nhiều hoa văn rực rỡ làm cho áo càng tươi sinh, hài hòa.
Người Mông đen mặc áo ra ngoài váy, váy kiểu hai tầng dài ngang đầu gối, được làm bằng vải láng đen, xếp nhiều nếp nhỏ tạo độ xòe cần thiết. Người Mông đen không đeo miếng vải phía trước mà chỉ dùng dải thắt lưng màu sắc rực rỡ thắt ra ngoài áo tạo nên một điểm nhấn… Để che phần ống chân, đôi xà cạp hình ống có thêm những đường viền màu trắng, xanh, đỏ, khi cuốn người ta dùng sợi dây màu buộc chân từ dưới lên trên.
NISAVA
Một đặc điểm khác biệt nữa là người Mông đen không đội khăn mà chỉ dùng châm cài tóc lệch sang bên phải. Cũng như các nhóm Mông khác, người Mông đen Cao Bằng lấy bạc làm đồ trang sức chính, như: khuyên tai, vòng cổ, vòng tay… nhưng họ dùng ít hơn những nhóm Mông khác.
Người Mông rất gắn bó với trang phục truyền thống. Hằng ngày, dù lạnh dù nóng, làm gì ở đâu mọi người vẫn mặc trang phục truyền thống, ít khi mặc trang phục của dân tộc khác. Khi làm đồng hay việc nhà, có thể mặc áo quần mộc mạc, nhạt màu, ít hoa văn và không đeo nhiều trang sức, nhưng đi hội, đi chơi tết, du xuân thì phải thật lộng lẫy, có bao nhiêu áo váy đẹp, vòng bạc đều diện hết.
Ngoài chức năng giữ ấm và làm đẹp, trang phục Mông còn hàm chứa mục đích tâm linh sâu sắc. Với quan niệm ngày tết hay lễ hội mà mặc đồ cũ sẽ xui xẻo cả năm nên mọi nhà đều cố gắng để có được những bộ quần áo mới và phải chuẩn bị trước đó rất lâu. Chính vì lẽ đó mà khi núi rừng khoác lên mình chiếc áo rực rỡ của những cánh hoa đào, hoa mơ, hoa mận, khi sương giăng bồng bềnh trên những rẻo núi cao, tiếng khèn vang vọng giữa không gian núi rừng với những bản tình ca lãng mạn cũng là khi các thiếu nữ Mông diện những bộ váy áo mới để đắm say cùng điệu múa ô quyến rũ và hoa văn sặc sỡ trên trang phục như những cánh hoa, rung rinh theo mỗi bước chân của thiếu nữ tựa những bông hoa chuyển động giữa núi rừng muôn sắc.
Theo Minh Hòa (Báo Cao Bằng)
NISAVA TRAVEL!