Dĩ nhiên, nếu đi nhiều, phượt nhiều và yêu mảnh đất Quy Nhơn… thì chắc chắn bạn sẽ nghĩ ngay đến một bán đảo tuyệt đẹp ở miền Nam Trung bộ, nơi có địa danh Eo Gió rất nổi tiếng. Vậy nhưng ngoài những điều đó thì xin hỏi: Bạn biết gì về ‘Nhơn Lý’ nữa không?
< Nhơn Lý – Eo Gió nhìn từ trên cao.
Trước tiên, xin nói về địa danh:
Thôn Hưng Lương có tục danh là xóm Bấc và thôn Xương Lý tục gọi xóm Nồm, hai thôn này hợp thành xã bán đảo Nhơn Lý thuộc thành phố Quy Nhơn.
< Nhơn Hải – Nhơn Lý.
Nhơn Lý ở cách Quy Nhơn 2 giờ thuyền máy nếu thích đi đường biển từ bến Hàm Tử bên đầm Thị Nại. Hồi trước thì chỉ có một con đường ấy.
Sau này có thêm đường bộ vòng qua Tuy Phước xuống Gò Bồi, Cát Tiến đến đầu xã Nhơn Hội thì rẽ qua Nhơn Lý rồi ngày nay thì theo đường tiện lợi và ngắn nhất là từ thành phố Quy Nhơn, theo đường Võ Nguyên Giáp rồi lên cầu Thị Nại là đến ngay trung tâm bán đảo, nơi đang dựng xây Khu kinh tế mở Nhơn Hội.
Nhơn Lý là một xã giàu cảnh đẹp và giàu truyền thống cách mạng. Giàu vì mỗi năm xã cung cấp cho đất liền trên dưới 20.000 tấn cá ngon như thu, ngừ, nục, cơm, phèn…
< Mùa thu hoạch ruốc đỏ.
Ngoài cá, mực các loại cũng là một sản phẩm nhiều có tiếng. Nhưng ngon nhất là mắm ruốc đỏ Nhơn Lý. Mùa đánh bắt, mỗi nhà có hàng vài chục ang, thùng, bể làm mắm ruốc cung cấp cho khắp nơi. Mắm ruốc Nhơn Lý có màu đỏ tươi, thơm và rất ngọt.
Biển Nhơn Lý có loài ốc xà cừ đẹp nổi tiếng để làm nghề khảm các đồ gỗ cao cấp và đồ trang sức. Núi đá có hang yến chứa hàng ngàn chim yến về làm tổ cung cấp món yến sào, một thức ăn có giá trị xuất khẩu cao.
Đẹp vì bờ cát phẳng lặng ánh lên màu vàng viền quanh bờ sóng xanh, là bãi tắm tuyệt vời cho du khách. Từng đoàn thuyền hoàng hôn ra khơi, tinh mơ về bến, quây quần trong vụng nam vụng bấc nước trong như ngọc bích.
Hòn Cỏ, hòn Cân, hòn Sẹo là những đảo đá nhỏ nhấp nhô trên sóng. Chấp chới cánh hải âu chao lượn sớm chiều. Đặc biệt là Eo Gió lộng gió đêm ngày với giếng Tiên và hòn Mòng như con cá sấu khổng lồ vờn trên sóng, có Gò Son nhưng lại trắng cát cùng những cồn cát trải dài đã bắt đầu xanh rợp bóng phi lao.
Nhơn Lý có chuyện cổ tích về ông Khổng Lồ. Ông đi đánh cá, bắt được con cá rất to. Nó nhảy qua núi, bơi vào đầm Thị Nại. Ông rượt theo, để lại dấu chân trên núi thành Eo Rượt. Đuổi đến làng Kỳ Sơn mới bắt lại được con cá. Ông bèn ăn con cá, vứt một đống xương to thành núi gọi là núi Xương Cá (thuộc địa phận xã Phước Sơn, huyện Tuy Phước).
Trong kháng chiến chống Pháp, nhân dân Nhơn Lý gửi cá khô, mắm ruốc lên chiến khu cho bộ đội. Thời đánh Mỹ, đồng bào quyết không để giặc áp bức đã nổi dậy kéo hàng ngàn người theo đường biển vào Quy Nhơn đấu tranh, chiếm đài phát thanh của địch, bắt tỉnh trưởng ngụy phải chấp nhận ngừng khủng bố nhân dân. Chính thủ tướng ngụy Nguyễn Khánh phải bay ra Nhơn Lý xoa dịu đồng bào.
Xã Nhơn Lý hiện nay đã phát triển nhưng vẫn còn giữ được vẻ đẹp tự nhiên với những bãi cát trắng trải dài, nhà mái ngói đỏ tươi, biển vẫn giữ được vẻ đẹp hoang sơ. Xã Nhơn Lý đã có lịch sử lâu đời, bề dày về truyền thống văn hóa với những nét đẹp trong đời sống sinh hoạt hàng ngày.
Người dân trong xã vẫn sống với những nghề liên quan đến biển như đánh bắt thủy hải sản, chế biển hải sản. Đây là một xã đảo vẫn còn lưu giữ nhiều di tích của văn hóa Champa, với lễ hội Cầu ngư được tổ chức hàng năm, nơi còn lưu giữ 6 sắc phong của các triều đại Vua…
Là một trong những bãi biển đẹp nhất Nam Trung Bộ với những bãi tắm lý tưởng như: Trung Lương, Cát Tiến, Nhơn Hội, Nhơn Lý, Hải Giang,… thu hút đông đảo khách du lịch đến đây hoà mình vào cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ, biển cả bao la với những cồn cát, hải đảo ngập tràn gió lộng, xen giữa những bãi biển lấp lánh cát vàng, sóng xanh và thưởng thức các món hải sản nổi tiếng của địa phương. Dọc biển Nhơn Lý – Cát Tiến đang được quy hoạch trở thành khu du lịch quốc gia.
Nay mai, khu kinh tế mở Nhơn Hội hình thành, Nhơn Lý sẽ có dịp đón nhiều du khách đến thăm hơn nữa.
NISAVA TRAVEL! tổng hợp từ bài cúa bác Nguyễn Văn Chương