Chỉ cách quốc lộ 6 tấp nập xe cộ nửa cây số, xóm Ải là ngôi làng cổ xưa nhất đất Mường Bi (Tân Lạc – Hòa Bình) nằm yên bình, trầm mặc trên dải đồi thấp giữa những rừng bương, tre và con đường làng trải bê tông quanh co ẩn dưới những tán cây phong phú về chủng loại.
^ Qua khỏi khu rừng bương, tre du khách sẽ phải vượt qua suối Ải để vào khu trung tâm của xóm Mường cổ.
Xóm Ải hiện có 85 hộ đồng bào dân tộc Mường sinh sống với hầu hết những nhà trong xóm đều là những ngôi nhà sàn cổ. Vừa qua, Bộ Văn Hóa, Thể Thao và Du Lịch đã chọn xóm Ải là đại diện dân tộc Mường xây dựng 20 làng truyền thống của cả nước.
< Hầu hết nhà sàn ở xóm Ải là những ngôi nhà sàn dựng theo kiểu truyền thống của dân tộc Mường.
Dự án cải tạo, bảo tồn làng Mường cổ do Sở Văn Hóa, Thể Thao và Du Lịch tỉnh Hòa Bình làm chủ đầu tư đã được triển khai thực hiện 2 năm nay chủ yếu mới xây dựng khâu phụ của dự án là chuồng trâu, bò và khu vệ sinh tự hoại cho mỗi hộ dân còn khâu chính là tôn tạo nhà sàn, cảnh quan trong và ngoài làng thì hầu như chưa được thực hiện.
< Những năm 90 thế kỷ trước do nhà sàn gỗ đã mục nát nên hầu hết những ngôi nhà sàn hiện nay đều được dựng lại từ hồi đó. Trước đây, những trụ gỗ đều được chôn xuống đất nên nhanh mục, nay trụ gỗ thường được đỡ bởi những phiến đá nên tuổi thọ sẽ cao hơn.
< Không như những ngôi làng ở đồng bằng, ruộng nương của đồng bào Mường ở xóm Ải nằm xen nhau.
< Đối lập với sự ồn ã của phố Lồ trên quốc lộ 6 chỉ nửa cây số, cuộc sống của người dân xóm Ải vẫn thanh bình từ nhiều đời nay.
< Gắn bó với bản làng hơn một thế kỷ, cụ Bùi Thị Át đã 104 tuổi hàng ngày ngắm núi rừng bên chiếc cửa sổ đặc trưng của nhà sàn Mường.
< Người dân xóm Ải thường tự cắt tóc cho nhau.
< Dự án bảo tồn làng Mường cổ đã thực hiện được 2 năm nhưng đến nay mới chỉ thực hiện được khâu phụ là làm chuồng trâu, bò và khu vệ sinh tự hoại cho các gia đình và những chuồng trâu, bò này nghé và bê có thể dễ dàng chui qua.
< Nhiều ngôi nhà người dân vẫn tự sửa chữa, tôn tạo phá hỏng kiến trúc nhà sàn truyền thống.
< Giống như nhiều nhà sàn xóm Ải hiện nay, những vì kèo trong ngôi nhà sàn của ông Bùi Văn Thanh đã bị mối mọt đến mức ông phải bọc kín giấy chờ tôn tạo.
< Dự án tôn tạo làng Mường cổ chưa biết khi nào hoàn thành nhưng cuộc sống của người dân xóm Ải vẫn êm đềm như bao đời nay vẫn vậy.
NISAVA TRAVEL! – Theo Vietnamnet