Chùa chiền và hang động là hai điểm nổi bật của danh thắng Non Nước – Ngũ Hành Sơn. Tại đây không có chùa chiền hoặc chỉ có hang động mà chùa chiền và hang động luôn luôn hòa quyện với nhau như hình với bóng.
Hang động là do thiên nhiên phú cho, còn chùa chiền là do con người tạo dựng. Hang động và chùa chiền hòa quyện với nhau tức thiên nhiên và con người hòa quyện với nhau. Hang động có chùa chiền, hang động thêm sinh khí. Chùa chiền có hang động, chùa chiền thêm linh thiêng, cổ kính. Chùa chiền tô điểm cho hang động vốn đã đẹp lại càng thêm đẹp.
Danh thắng Non Nước – Ngũ Hành Sơn đã hội tụ được cả hai điều đó. Có thể nói đây là cả một thế giới chùa chiền hang động. Bên cạnh các chùa Tam Thai, Tam Tôn, Từ Tâm là cả một cụm hang động Hoa Nghiêm, Huyền Không, Linh Nham, phía sau chùa Linh ứng là động Tàng Chân với một loạt các hang động như các động Tam Thanh, Chiêm Thành, Bàn Cờ, hang Ráy, hang Gió. Chùa Linh Sơn được xây dựng bên cạnh động Huyền Vi, chùa Thái Sơn bên cạnh động Tam Thanh, chùa Quán Thế Âm bên cạnh động cùng tên, vân vân.
Ngày xuân, rủ nhau lên núi Non Nước vãng cảnh chùa, lễ Phật, thăm hang động, từ bao đời nay đối với người dân xứ Quảng là một nét đẹp trong sinh hoạt văn hóa của địa phương.
Các chùa tại Non Nước – Ngũ Hành Sơn thường được xây dựng tại lưng chừng núi, bên cạnh các hang động, lấy núi làm chỗ dựa, rất hài hòa với cảnh trí thiên nhiên chung quanh. Có những ngôi chùa đã có mặt tại đây từ những thế kỷ XVII – XVIII từ dưới thời các chúa Nguyễn, nếu không phải là từ thế kỷ XV từ thời Hồng Đức, có những ngôi chùa được xây dựng dưới triều Tây Sơn nhưng cũng có những ngôi chùa vừa mới được xây dựng cách đây không lâu.
Có những ngôi chùa đã được trùng tu nhiều lần và tồn tại cho đến ngày nay nhưng cũng có những ngôi chùa hiện nay không còn nữa. Lúc ban đầu, hầu hết các ngôi chùa đều bằng tranh tre chỉ sau khi vua Minh Mạng cho làm các đường cấp đi lên núi từ đầu thế kỷ XIX, thì các chùa mới được xây dựng lại bằng gạch ngói.
Trước đây, hang động và chùa chiền tại Non Nước – Ngũ Hành Sơn cũng đã từng là nơi dân chúng thường đến làm lễ “ăn thề” hoặc “cầu tự “. Trong các hang động, người ta vừa thờ các vị thần của người Chiêm, thờ Thiên Y A Na Chúa Ngọc, Ngọc Hoàng Thượng Đế, Thái Thượng Lão Quân, Tam Thanh, vừa thờ Phật .v.v…
Còn trong các chùa người ta chỉ thờ “tiền Phật, hậu Tổ” chứ không kết hợp với việc thờ các vị thần tự nhiên như “tiền Phật, hậu Thần”, “tiền Phật, hậu thánh hoặc” tiền Phật, hậu Mẫu. Các chùa ở Non Nước – Ngũ Hành Sơn đều theo phái Đại Thừa nên không chỉ thờ riêng Đức Phật Thích Ca mà còn thờ các vị Phật khác, các nhà tu hành ở đây không mặc đồ màu vàng mà mặc đồ màu nâu hoặc màu lam. Sắc phục màu vàng chỉ dùng khi làm lễ.
Các chùa tại Non Nước – Ngũ Hành Sơn đã từng được công nhận là quốc tự, tại đây cũng đã có quốc sư và tăng cang.
Theo Livindanang
NISAVA TRAVEL!