Đến với núi rừng Trường Sơn hoang dã thuộc huyện biên giới Tây Giang (Quảng Nam), bạn sẽ được thưởng thức các món ăn chế biến từ đọt mây (c’rêê, ha’vây) là món ăn ưa thích, hấp dẫn, lạ miệng của đồng bào Cơ Tu, nhất là trong dịp tết đến xuân về.
< Đọt mây.
Mây thường mọc thành bụi ở các khu rừng thâm u trên dãy Trường Sơn với hàng chục loài mây như mây song, mây nước, mây voi…
Có dây mây mọc dài đến hàng chục mét. Muốn lấy đọt phải rút sợi mây xuống, có khi phải huy động nhiều người mới rút nổi sợi mây để lấy đọt.
Mùa xuân, cây cối trên dãy Trường Sơn đâm chồi nảy lộc với những rừng mây xanh tốt mỡ màng. Lúc bấy giờ, đồng bào vào rừng bứt mây về bán lấy tiền mua sắm trong những ngày tết. Sẵn dịp, họ mang một số đọt mây về nhà chế biến các món ăn. Mây trên Trường Sơn có nhiều loài khác nhau, nhưng chỉ có loại mây voi là được ưa chuộng nhất bởi nõn nó ăn giòn, béo và vị ngọt, đắng nhẹ.
Đọt mây được chế biến thành nhiều món ăn hấp dẫn như các món xào, hấp cơm, nướng chín với lửa than hoặc giã nát nấu với thịt khô hoặc cá khô trong ống tre là món canh ngon nhất của đồng bào.
Đối với mây nước, chỉ cần khoảng 20 đọt ngọn mây là vừa một nồi canh ăn cả nhà. Đầu tiên, bóc lớp vỏ ở đọt mây ra, lấy nõn non xắt và ngâm qua nhiều nước cho hết nhựa đỏ, đến nước cuối cùng thì thêm chút muối cho bớt đi vị chát sau đó chế biến các món ăn.
Người Cơ Tu dùng nõn mây xắt ra xào (ađiing) với mỡ hoặc dầu ăn, có hương vị rất riêng mà không có loại đọt cây nào có được. Món đọt mây nướng (bóh) được vùi dưới than hồng giống như nướng củ sắn tươi có hương vị rất thơm, bùi và không dai vì còn giữ được nước. Đọt mây nướng phải ăn với muối hột giã với tiêu rừng (amất) mới “hợp gu”. Ngày nay, rừng càng ngày càng hẹp lại. Muốn ăn đọt mây, đồng bào phải đi rất xa, do đó đọt mây trở thành sản vật hơi hiếm.
Đặc biệt, món cháo bột sắn nấu với nõn mây của người Cơ Tu được chế biến như sau: Dùng sắn tươi bào ra bột hoặc sắn xắt lát phơi khô, sau đó bỏ vào cối giã thành bột để làm bánh hoặc nấu cháo (apưr). Lấy bột sắn hòa với nước nấu khoảng 8 – 10 phút cho cháo chín.
Khi nấu nhớ dùng đũa bếp quấy đều để tránh khét, sau đó cho nõn mây, cá vụn như tôm, tép cá đá, ốc đá… bỏ thêm rau tươi (ađhớc hay anệêng), muối, mì chính, tiêu rừng, ngò tàu (abắt) thành món ăn thơm ngon, khoái khẩu. Người già “rụng răng” rất thích ăn món này vì không cần nhai.
Những người già Cơ Tu thường nói: ”Đọt mây song ăn nhiều không bị nặng bụng như măng. Ngoài ra, nõn mây thường được đồng bào nơi đây dùng để giải độc rượu, trị đầy hơi, trướng bụng, nhất là trong dịp tết, ăn uống, tiếp đãi nhiều. Người con rể Cơ Tu hiếu thảo khi thường xuyên nấu cho bố mẹ vợ món cháo apưr này vì những người già chúng tôi đều đau răng, rụng răng, món này dễ húp…”.
NISAVA TRAVEL! – Theo Tùng Sơn (Vĩnh Long Online), internet