Cá hanh là một trong số các loài cá biển* được ngư dân miền duyên hải thường dùng để nướng và chiên những khi muốn thưởng thức hoặc đãi khách quý.
Vì thuộc họ cá chép nên cá hanh có hình dáng tựa cá chép, mập mạp, màu lớp vảy xanh lục ô liu, sẫm hơn phía trên lưng và gần như màu vàng kim phía dưới bụng. Vây đuôi có tiết diện gần như hình vuông. Miệng cá hanh khá hẹp, mép có sợi râu mảnh. Hai mắt cá hanh có màu đỏ cam. Vảy cá hanh nhỏ, gắn sâu vào lớp da dày, khiến mình cá rất trơn, giống cá chình, lươn hay cá trê. Chính chất nhờn này một khi cá hanh chạm vào thân cá khác bị bệnh sẽ “chữa” con cá này hết bệnh. Vì vậy người ta còn gọi cá hanh là “cá bác sĩ”.
Ở Hòn Heo (Kiên Hải, Kiên Giang), có nhiều cá hanh sinh sống trong các bãi bùn quanh hòn. Khi đánh bắt được cá hanh, các ngư phủ nơi đây thường dùng để nướng hoặc chiên.
Cũng như các món cá nướng khác, cá hanh nướng được thực hiện khá đơn giản. Người ta mổ bỏ nội tạng cá hanh, để nguyên vảy, rửa sạch, để ráo rồi cho lên bếp lửa than đỏ rực. Cá chín mặt này thì trở sang mặt khác.
Khi mình cá hanh toát ra mùi thơm, người ta chỉ việc đặt cá lên chiếc dĩa lớn dọn ra bàn cùng một số rau và một chén nước mắm trong giằm trái ớt xiêm hoặc một chén muối ớt chanh. Vậy là cả nhà quây quần, cùng nhau thưởng thức món ngon tuyệt. Càng thống khoái hơn khi thưởng thức cá hanh nướng với những ly rượu gạo chính gốc ngọt lịm đầu môi.
Tuy nhiên, trong bữa cơm gia đình, người miền biển Hòn Heo thường dùng cá hanh để kho. Cũng như các món cá kho khác, cá hanh được làm sạch nội tạng, để nguyên vảy, rửa sạch, để ráo, ướp sơ gia vị. Bắc nồi nước đun sôi, nêm nếm gia vị thì thả cá hanh vào. Nước sôi vài dạo, nêm nếm gia vị vừa ăn thì rắc hành lá xắt nhỏ lên, múc ra dĩa, rắc tiêu bột làm mặt. Mùi hành lá chín tới cùng mùi tiêu bột thơm nồng cánh mũi như mời thực khách bắt tay vào một bữa cơm nồng ấm thân tình.
Trong những ngày mưa gió tầm tã hay những bữa trời lành lạnh cuối năm, cá hanh nướng, cá hanh chiên ăn đã ngon, người ta còn rất khoái khẩu với món cá hanh nấu ngót. Để nấu ngót, cá hanh được làm sạch, để ráo, ướp sơ gia vị cho thấm. Cà chua rửa sạch, xắt làm sáu hoặc làm tám, tùy trái lớn hay nhỏ. Rau cần tàu rửa sạch, cắt khúc. Hành lá rửa sạch, cắt khúc. Tất cả đã sẵn sàng. Bắc nồi nước lên bếp lửa đỏ. Nước sôi, thả cá hanh vào, nêm nếm gia vị vừa ăn, khi thịt cá vừa chín tới thì cho cà chua xắt miếng và rau cần tàu vào. Sau cùng, cho hành lá xắt khúc vào, trộn đều trước khi rắc tiêu bột lên mặt.
Thử tưởng tượng trong cái không khí se se lạnh của buổi chiều mưa dầm, cả nhà cùng bên nhau vừa ăn những chén cơm nóng hổi, vừa thưởng thức món cá hanh nấu ngót thì còn gì hạnh phúc bằng. Thịt cá hanh ngọt lại thấm đẫm gia vị càng thêm quyến rũ.
Ngon nhất là mùi rau cần tàu với mùi thơm đặc trưng của nó. Lại còn vị cay nồng ấm của những hột tiêu xay khiến cơ thể con người như xóa tan đi cái lạnh của tiết mùa. Nhưng sướng nhất là húp từng muỗng nước ngót cá hanh. Vậy là nồi cơm to lớn đã được cả nhà vét sạch.
* Cá Hanh là loài cá vừa sống ở nước lợ, vừa sống ở biển – Dân miền Nam còn gọi là cá Tráp.
NISAVA TRAVEL! – Theo Phương Kiều (Hậu Giang online), internet.