Món ăn được chế biến từ các nguyên liệu hoang sơ của núi rừng Đông Bắc nhưng lại trở thành những đặc sản không nơi nào có được.
Bánh trứng kiến, xôi trứng kiến hay xôi trám là những món ăn lạ miệng, đem lại khoái cảm đặc biệt cho người thưởng thức.
Cứ mỗi độ tháng 4, tháng 5, bà con dân tộc Tày, Cao Bằng lại rộn ràng rủ nhau vào rừng tìm trứng kiến đem về làm bánh. Thời điểm này là lúc cây cối đang mùa đơm hoa, kết quả, cũng là lúc những tổ kiến trên cây bắt đầu chắc trứng. Du khách đến Cao Bằng cũng sẽ được thưởng thức món bánh kiến trứng thơm ngon, béo ngậy không nơi nào có được.
Để làm món bánh này không phải loại trứng kiến nào cũng làm được. Người ta phải chọn những loại kiến đen, có thân nhỏ, đuôi nhọn, đi khá nhanh và làm tổ trên cây vầu. Tổ kiến này thường kết chặt vào những cành cây, mỗi tổ lấy được khoảng vài ba chén trứng.
Nếp để làm bánh trứng kiến cũng phải là loại gạo nếp nương ngon, không khô quá cũng không được nhão quá, pha cùng một chút bột tẻ rồi trải trên lá nón của cây vả.
Trứng kiến đã rang thơm cùng với một chút thịt băm, cho thêm gia vị, ít hành lá tươi hoặc lá hẹ rồi trải đều lên mặt miếng bộ, đặt tiếp một lớp lá vả, cứ tiếp tục như vậy cho đến khi hết nhân. Tất cả cho lên bếp hấp cách thủy khoảng 30 phút cho bánh chín. Một chiếc bánh trứng kiến ngon có các vị béo ngậy của trứng kiến, vị thơm của hành, vị bùi của lá vả, rất hấp dẫn.
Xôi trứng kiến
Món xôi trứng kiến với vị béo của mỡ hành, bùi bùi của trứng kiến, thơm dẻo của xôi nếp nếu được thưởng thức sẽ khiến bạn không thể quên. Để làm món xôi này không quá cầu kỳ, gạo nếp được ngâm nước ấm vài tiếng rồi cho vào chõ đồ chín.
Trứng kiến khi bắt về đãi nhẹ tay trong nước ấm để những hạt trắng nhỏ không bị vỡ, thêm một chút gia vị trước khi cho vào chảo đã phi hành thơm rang chín. Để tăng hương thơm, người ta thường cho trứng kiến vào lá chuối rồi bọc kín.
Xôi chín tới được xới tơi rồi trộn lẫn cùng trứng kiến, rắc thêm chút hành khô lên trên. Nhâm nhi tận hưởng, bạn sẽ cảm nhận được tiếng trứng kiến lách tách nổ trong miệng, vị thơm thơm, bùi bùi kết hợp với hạt xôi dẻo thơm, là món ăn thật khó cưỡng khi tới vùng đất Cao Bằng.
Xôi trám
Xôi trám làm đơn giản nhưng ăn rất bổ, thơm, bùi và béo ngậy. Để nấu xôi trám, người ta phải sử dụng loại trám đen vì nó ngọt bùi, thịt mềm và nạc. Những quả trám tươi mập mạp, chín mọng được om cho mềm. Gạo để nấu xôi phải là loại gạo nếp nương, được ngâm kỹ.
Trám sau khu om chín có độ mềm, không bị vỡ nát, dùng dao nhỏ có thể dễ dàng tách khỏi vỏ hạt, tán nhuyễn rồi trọn đều với gạo nếp đã đãi sạch, đồ chín, tạo thành một màu tím bắt mắt.
Khi thưởng thức, bạn sẽ thấy vị chua dịu, bùi bùi của trám quyện trong hương nếp mới dẻo càng làm tăng thêm vị đậm đà, béo ngậy của loại xôi thường chỉ có ở vùng cao.