Bát Xát là gọi theo ngôn ngữ người Giáy với hai nghĩa hiểu khác nhau. Nghĩa thứ nhất là “Một trăm tấm cót”, còn nghĩa thứ hai là “miệng thác” hoặc “bến thác”.
Một năm trước, tranh thủ mấy ngày nghỉ rảnh rỗi, bốn đứa chúng tôi quyết định chạy lên điểm cao của vùng đất Tây Bắc – A Mú Sung để đến với Lũng pô, nơi con sông Hồng chảy vào đất Việt.
Con đường từ Lào Cai lên Bát Xát không mấy ấn tượng vì đường nhỏ lại không có cảnh quan. Chỉ đến khi vào với vùng đất nơi có ngon nguồn con sông mới thực sự vất vả. Đường cấp phối cứ xóc ngược lên.
Khi đứng trên cao nhìn theo tay chỉ của anh bộ đội biên phòng hướng tới cột mốc biên giới, thấy tự hào khi đặt chân được lên mảnh đất này.
. var AdBrite_Title_Color = ‘000000’; var AdBrite_Text_Color = ‘000000’; var AdBrite_Background_Color = ‘FFFFFF’; var AdBrite_Border_Color = ‘C3D9FF’; var AdBrite_URL_Color = ‘191919’; try{var AdBrite_Iframe=window.top!=window.self?2:1;var AdBrite_Referrer=document.referrer==”?document.location:document.referrer;AdBrite_Referrer=encodeURIComponent(AdBrite_Referrer);}catch(e){var AdBrite_Iframe=”;var AdBrite_Referrer=”;} document.write(String.fromCharCode(60,83,67,82,73,80,84));document.write(‘ src=”http://ads.adbrite.com/mb/text_group.php?sid=826922&zs=3330305f323530&ifr=’+AdBrite_Iframe+’&ref=’+AdBrite_Referrer+'” type=”text/javascript”>’);document.write(String.fromCharCode(60,47,83,67,82,73,80,84,62));
Bát Xát có 7 tộc người là Mông, Dao đỏ và Dao tuyển, Giáy, Hà Nhì, Hán, Tày và Kinh với hơn 50 nghìn khẩu. Nơi đây nằm dọc theo Sông Hồng, phía Bắc là huyện Kim Bình của tỉnh Vân Nam (Trung Quốc) phía Nam giáp thị xã Lào Cai, phía đông là Sông Hồng và tây giáp Sa Pa với diện tích 1.050 km2.
Những lớp học đã vào giờ tan. Lũ trẻ chạy với theo xe chúng tôi gọi váng: “Em chào cô!”, có lẽ các em tưởng chúng tôi là cô giáo dưới xuôi mới lên.
Trường lớp tuênh toàng với những chiếc bàn xộc xệch, cái cổng liêu xiêu trong cơn gió và những phên giậu thủng lỗ chỗ. Đứng trong lớp học ấy, chúng tôi tự hứa với mình nhất định sẽ mang theo nhiều kẹo nhiều phấn hơn khi đến với vùng cao.
Trong lúc đang loanh quanh ở Ngài Thầu, chúng tôi được ngắm nhìn một cảnh quan đẹp nhất trong những cảnh quan đã biết, khi mây mù tản đi sau một cơn gió để lộ ra một biển mây tuyệt đẹp với ánh trăng sáng lủng liểng nơi đầu non và để rồi lại chỉ một cơn gió thoảng lại xóa sạch đi vạn vật như chưa từng thấy trước đó.
Bát Xát có hồ Tả Sín, hồ này rộng khoảng 4 ha, quanh năm đầy nước, cung cấp. Nhờ có nguồn nước này mà cánh đồng thị trấn Bát Xát bốn mùa lúa, ngô, hoa màu xanh tươi; là môi trường lý tưởng cho các loài thủy sinh phát triển.
Hồ nằm ở tổ 1 (còn có tên gọi khác là hồ Ná Luộc, vì ngày trước thuộc thôn Ná Luộc, xã Bản Qua). Vào đầu thập niên 80, hồ được nhân dân đào đắp và cho đến bây giờ, đây vẫn được coi là công trình thủy lợi lớn nhất của huyện Bát Xát.
Hàng năm, hồ cho thu hàng chục tấn cá các loại. Hồ Tả Sín và những cánh rừng sản xuất, rừng đầu nguồn bao quanh nó đã tạo nên một lá phổi xanh làm cho bầu không khí cả khu vực thị trấn Bát Xát và các xã lân cận luôn trong lành, mát mẻ. Hiện đã có đường xe máy đi vòng quanh hồ để du khách dạo chơi, vãn cảnh, nhưng người dân quanh hồ vẫn giữ nếp quen mấy chục năm đi lại bằng thuyền làm cho khung cảnh hồ thêm bình yên và nên thơ. Mỗi hoàng hôn, từng đàn cò trắng sau một ngày kiếm ăn lại quần tụ về đây, bay lượn trên hồ, đậu trắng rặng tre.
Đêm Y tí, tiếng gió vù vù quẩn quanh tưởng chừng như muốn cuốn bay mái nhà trên đầu. Vùng đất này cũng được coi là điểm đón mùa đông lạnh nhất trong cả nước.
Vào những ngày thời tiết khắc nghiệt, cả thung lũng này bị cô lập với bên ngoài. Giao thông tê liệt, hệ thống điện phập phù và đường dây điện thoại cũng không tới được.
Mùa đông năm 2007, cả Bát Xát trong cái lạnh khủng khiếp hiếm có từ trước đến nay, những khó khăn chất chồng lên đôi vai gầy. Mùa hè năm nay, thêm những cơn lũ đang nhăm nhe quật ngã mảnh đất này.
Những cái tên Dền Sáng, Mường Hum, Y Tí, Trịnh Tường…thân thương đang bị cơn nước lớn từ sông Hồng làm điêu đứng. Ruộng vườn, nhà cửa, những rừng thảo quả quanh năm vun xới nay mất trắng. Cái đói nghèo rình rập những bản làng xa xôi.
Bát Xát thân yêu đang cần lắm những bàn tay giúp đỡ, để bữa cơm không phải độn khoai độn sắn và để đôi mắt em thơ trong trẻo những nụ cười.
NISAVA TRAVEL! – Tổng hợp từ Citilink, báo Lào Cai.